Η αρχαιοακουστική και τα πειράματα Woodbridge και Kleiner - Åström

 

Η αρχαιοακουστική (Archaeoacoustics) είναι η χρήση της ακουστικής ως μεθοδολογικής προσέγγισης στο πλαίσιο της αρχαιολογίας. Αυτό μπορεί για παράδειγμα να περιλαμβάνει τη μελέτη της ακουστικής αρχαιολογικών χώρων, ή τη μελέτη της ακουστικής αρχαίων τεχνουργημάτων. Η αρχαιοακουστική αποτελεί ένα διεπιστημονικό πεδίο το οποίο περιλαμβάνει τομείς όπως η αρχαιολογία, η εθνομουσικολογία, η ακουστική και η ψηφιακή μοντελοποίηση, και αυτό είναι ένα μέρος του ευρύτερου τομέα της μουσικής αρχαιολογίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον υπάρχει για την προϊστορική μουσική.

Η αρχαιοακουστική περιλαμβάνει επίσης την ανάκτηση ήχων από εποχές πριν την εφεύρεση της ηχογράφησης. Αυτό σημαίνει ότι οι εν λόγω ήχοι θα είχαν καταγραφεί κατά λάθος, ενώ ο σκοπός ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό. Κάποια πειράματα επιχείρησαν να αναπαραγάγουν τις συνθήκες στις οποίες τέτοιες ηχογραφήσεις θα μπορούσαν να έχουν παραχθεί.

Τα πειράματα Woodbridge

 Η πρώτη δημοσίευση για το θέμα εμφανίστηκε το 1969, όταν ο Richard G. Woodbridge, έστειλε μια επιστολή που αφορούσε τέσσερα πειράματα στα πρακτικά της IEEE. [1] Στο πρώτο πείραμα, κατάφερε να ακούσει το θόρυβο που παρήχθη από τον τροχό του αγγειοπλάστη κατά την κατασκευή ενός αγγείου, χρησιμοποιώντας ένα φορητό κρυστάλλινο δοχείο και μια ξύλινη γραφίδα συνδεόμενη απευθείας με ακουστικά. Το δεύτερο πείραμα απέδωσε ένα βουητό 60 Hz από το μοτέρ του κινητήριου τροχού του αγγειοπλάστη. Πιο ενδιαφέροντα ήταν τα πειράματα με έναν καμβά, ο οποίος βάφτηκε εκτεθέμενος σε ήχους. Σε αυτό το πείραμα ο καμβάς βάφτηκε με ποικιλία διαφορετικών χρωμάτων, ενώ ακούγονταν πολεμικά εμβατήρια από τα μεγάφωνα. Μερικές από τις πινελιές είχαν γραμμωτή εμφάνιση, και μπορούσαν να προσδιοριστούν "μικρά κομμάτια μουσικής". Στο τέταρτο πείραμα, ο ζωγράφος είπε τη λέξη «μπλε» κατά τη διάρκεια μιας πινελιάς, και μετά από αρκετή αναζήτηση, η λέξη μπορούσε να ακουστεί και πάλι όταν περνούσε η γραφίδα πάνω στον καμβά.

Τα πειράματα Kleiner - Åström

 Παρόμοια πειράματα έγιναν στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας, από τον καθηγητή Αρχαιολογίας Paul Åström και τον καθηγητή Ακουστικής Mendel Kleiner.[2] Τα πειράματα αυτά, αφορούσαν στην ανάλυση των δυνάμεων που ενεργούν πάνω σε μια γραφίδα ή το ισοδύναμό της (φτερό, ανεμοδείκτης, κλπ), που εργαζόταν σε μια μαλακή επιφάνεια, και από την πραγματική καταγραφή ήχου πάνω σε πήλινο κύλινδρο που στη συνέχεια ψήθηκε. Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά ενθαρρυντικά για να ακουστούν οι ήχοι της αρχαιότητας. Η ανάλυση της γραφίδας έδειξε ότι η μέγιστη δύναμη σε μια πιθανή γραφίδα (στην προκειμένη περίπτωση ένα φτερό που χρησιμοποιήθηκε για να διακοσμήσει ένα αγγείο) θα μπορούσε να εμφανιστεί σε υψηλές συχνότητες, που μεταφέρουν τα σύμφωνα της ομιλίας και έτσι το μέγιστο αριθμό πληροφοριών. Η εγγραφή η ίδια έδωσε επίσης ένα αρκετά καλό αποτέλεσμα. Ένας πήλινος κύλινδρος σχηματίστηκε πάνω σε εμβολέα φωνογράφου και ένα μήνυμα 400 Hz ηχογραφήθηκε με ηλεκτρική κεφαλή κοπής, δίνοντας μια πλευρική διαφοροποίηση. Μετά το ψήσιμο του κυλίνδρου, τοποθετήθηκε ξανά επί της ατράκτου έπειτα από κάποιο γέμισμα, και το σήμα μπορούσε τόσο να ακουστεί όσο και να μετρηθεί. Η στάθμη θορύβου στα 400 Hz ήταν περίπου η ίδια με τη στάθμη του σήματος, αλλά στα 1-2 kHz ήταν αισθητά χαμηλότερη, γεγονός που καθιστούσε ευκολότερο να ξεχωρίσουν οποιεσδήποτε καταγεγραμμένες φωνές.

 Τα πειράματα έχουν δείξει ότι μπορούν να εγγραφούν σκόπιμα ήχοι στη βαφή επάνω σε καμβά και σε πήλινη επιφάνεια. Όμως, αν θέλουμε να ανακτήσουμε ήχους από εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια πριν, θα πρέπει τότε να ψάξουμε για αντικείμενα στις επιφάνειες των οποίων έχουν καταγραφεί κατά λάθος ήχοι.

 Ένα αντικείμενο το οποίο συχνά αναφέρεται ως πιθανή πηγή ήχου είναι η 500 ετών Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ωστόσο, δεν φαίνεται να δίνει τη δυνατότητα να ακούσουμε είτε τη φωνή του Λεονάρντο είτε της Μόνα Λίζα, καθώς είναι ζωγραφισμένη πάνω σε ξύλο, ένα υλικό πολύ σκληρό ώστε να δονείται αρκετά για το σκοπό αυτό.